Хазар Монголчууд ба миний бодол.

Хамаг Монгол ,Даяар Монгол сайтууд дээр гарч байгаа монголын түүхийн эрт эдүгээд холбогдох нийтлэл ярилцлагуудыг шимтэн унших дуртай билээ.Энэ нийтлэл өгүүллэгүүд нь бидний монголчууд ямар их баатарлаг гайхамшигтай түүх намтар баялаг уламжлалтай юм бэ гэдгийг хойч үеийн үр сад бидэнд зохих хэмжээгээр мэдрүүлж байгаа гэдэгтэй уншигч хэн бүхэн санал нийлнэ гэдэгт итгэлтэй байна.Өнөөдөр Хамаг Монгол сайт дээр Тайж овгийн Х.БС. ийн бичиж байгаа Хазар монголчуудын тухай цуврал өгүүллэгийн талаар өөрийн бодол санаагаа бичмээр санагдаад хэдэн мөр холбохоор шийдлээ.Их Эзэн Чингис хаан ба түүний үр сад хойч үеийнхний хийсэн байлдан дагуулал дэлхийн түүхийг өөрчлөн шинэ үеийг эхлүүлсэнтэй адил бас төв азийн элгэнд нүүдлэлэн амьдарч байсан монгол овгуудын амьдралд ч эрс өөрчлөлт хийсэн нь одоо бидний ярьж бичээд байгаа хазар монгол ,дээд монгол, өмнөд хятадын Юаньань мужид байгаа монголчууд, бүр бидний сайн мэдэх халимаг монгол, казанын татарууд гээд олон монгол угсааны овог аймгуудын түүх илтгэн харуулж байна.Баабарын хэлж байснаар түүхийг ингэсэн бол тийм байх байсан гэж болдогүй зөвхөн ийм ийм явдал болоод ингээд ийм явдал болжээ л гэдэг болохоор элдэв дүгнэлт сургамж өгөхөөсөө өмнө түүхийн нугачаанд төөрч будилж хатуу ширүүн амьдрал үзэж түүх шашдир удам угсаагаа уламжлан авч үлдэх гэж тэмцэж байгаа удам угсаа гарал нэгтэй ахан дүүсийнхээ төлөө судалж сурвалжилж байх нь бидний нэг үүрэг билээ.Тэдний нэг Хазара Монголчуудын тухай дээрхи өгүүллэг дээр нэмж зарим нэг тодруулга хийхийг зорьлоо.Хазарчууд бол Цагаадайн эзэнт улс дараа нь Хүлэгэ хааны цэрэг эрс түүний хаант улсын үр удам гэдэг нь ойлгомжтой.Лалын их улсуудын хүчирхэгжилтийн өмнөөс олон жил тэмцээд хүч тамираа бараад байсан Европын вангууд болох Фридрих,Луй нарын амжилтгүй довтолгооны дараахан Хүлэгэ хааны удирдсан хэдхэн түмэн монгол цэргүүдийн хуй салхи мэт давшилт лалын армийн ялагдашгүй гэдэг домгийг салхинд хийсгэж алдар цуугаа мандуулсан юм.Мөн тэр үед лалын шашинт орнуудын аймшиг болж байсан уулын өвгөн хэмээх домогт алдаршсан ассишинуудын шашны нууц бүлэглэлийг ч тэд бут ниргэсэн юм. Мандан бадарч байсан Багдад тэр үес хойш үл сэргэн шашны гол тэргүүлэх байр сууриа алдсан нь Саддам Хусеинийг сая Америк болон холбоотны цэрэг Ирак руу дайрахад түүнийг Монголчуудын довтолгоотой зүйрлэж хэлэхээс аргагүй байдалд оруулж байлаа.Түүхийн гольдрол Хубилайг их хаанаар өөрийгөө сонгож хууль ёсны эрхийг Арибөхөөс булаан авсанаар шинэ өнгө төрхийг олсон юм .Учир нь энэ үеэс эхлэн Их Монгол улсын задрал эхэлсэн гэдэг бөгөөд хэдийгээр Их Юань нэртэйгээр байгуулсан Хубилайн эзэнт улсыг Цагадайн ба Хүлэгэгийн улс хүлээн зөвшөөрч байсан боловч түүнийг нас барснаас хойш үндсэндээ бүрэн бие даасан байна.Энэ үеэс хойших түүх ч хэдийгээр монгол удмын хаад Алтан орд Персийн Ил хаадын улс,Цагаадайн хаант улсуудыг удирдаж байсан боловч тус тусынхаа удирдаж байсан улсуудын соёл түүх шашны нөлөөнд орж үндсэндээ монголтой хамаагүй болж ууссан юм гэж Нүүдэл Суудал номонд бичсэн байна.Эндээс дүгнэлт хийгээд бодохоор хэдийгээр эдгээр нь монгол угсааны үндэстэн ястан нь маргаангүй үнэн боловч зарим нэгний хэлж уриалж байгаачлан монгол эх орондоо урьж залаад байх нь зөв юм болов уу.Ойрхон байгаа хэл яриа ч үндсэндээ бараг адилхан байгаа өвөрлөгч монголчуудаа эх нутагтаа олноор орж ирэхэд дуртай байх нь эргэлзээтэй байгаа нөхцөлд ингэж сэтгэлийн хөөрлөөр бичиж байгаа нь хэр зөв юм болоо.Харин глобалчлалын энэ эрин зуунд тусгаар Монгол улсынхаа нэр нөлөө дипломат арга хэрэгслийг ашиглан эдгээр монгол угсааны ах дүү нартаа нөлөөлөх ардын дипломатын бодлого баримтлан ажиллах нь алсдаа хэн хэндээ хэрэгтэй болов уу.Хазара үндэстнүүд ч дотроо Dai Kundi (population 52,000)Dai Zangi (60,000), Besud (100,000), Polada (45,000), Jaghuri (117,500) and Uruzgani (65,000) гэж хуваагддаг юм байна.Бас эдний дундаас төрсөн нөлөөтэй хүмүүс ч одоогийн засгийн газар байгууллагад ажилладаг юм байна.Dr. Sima Samar хэмээх хазар эмэгтэй тус улсын хүний эрхийн комиссын даргаар ажилладаг аж.Бас хазар үндэстнүүдийн холбоо форум сайтууд ч их байдаг бөгөөд тэдний нилээд нь гадаадад амьдарч элгэн садныхаа төлөө сурталчилгаа танилцуулга хийдэг аж.Хэдийгээр хэдэн жил үргэлжилсэн дайн самуун шашны ялгаврлал үндэстний цөөнхийн дарлал доромжлол амсч байгаа ч Хазара нар өөрсдийгөө дэлхийд таниулж өөрсдийн байр сууриа бэхжүүлж байгаа бололтой.