Хар дарсан жилүүд ..

Саяхан монголд хэлмэгдсэдийн өдрийг тэмдэглэж өнгөрүүллээ.Энэ өдрийг хэлмэгдэж зовж гадуурхагдаж явсан хүмүүс түүний үр ач ах дүү нараас нь илүү ойлгож тэмдэглэж байгаа нь үгүй юм шиг санагдаад байдаг юм.Манайхан ярьдагдаа хүний зовлонг тэрийг туулсан хүнээс нь илүү ойлгох хүн байхгүй гэж.Тийм ч учраас илүү амьдралд хайртай бас ухаалаг байсан нь тэдний үр хүүхдүүд нь ихэвчлэн тэр зовлон доромжлолыг давж туулаад бусдаасаа илүү эрдэм боловсролтой чадалтай хүмүүс болсон нь анзаарагдаад байдаг юм.Бас нөгөө талаасаа хамгийн угсаа гарал сайтай тухайн үеийнхээ эрдэм боловсролтой гэснийгээ хэлмэгдүүлж байсан болохоор тэдний гени бас байдаг байх л даа.Энд би монгол телевизээр үзэж байсан нэг кино (Восток-Запад (1999) ...Олег Меньшиков, Сергей Бодров-мл., Катрин Денев (Catherine Deneuve) нарын тоглосон) ны үйл явдалтай холбогдуулж нэг түүх бичмээр санагдлаа.Энэ киног үзээгүй хүн монголд бараг байхгүй байлгүй дээ.Ер нь оросууд кино хийх талаараа хуучин ч мундаг байсан одоо ч тасраад байна ш дээ.Олег Меньшиков гэхэд л Оростоо хамгийн үнэтэй жүжигчин гэж сонсож байсан юм байна.Киног бүгд үзсэн болохоор олон юм яриад яахав гол нь коммунистууд яаж хүний итгэл сэтгэлээр тоглож гадаадад цагаачилж байсан иргэдээ хууран авчирч хэлмэгдүүлж байсан мөн орост тухайн үедээ амьдарч байсан гаднын иргэдийг эрхийг улан доороо гишгэчин байсаны жишээ олон байдаг юм байна лээ.Манай нууц товчоо дээр байдаг шиг хөрст дэлхий хөрвөж хөнжилдөө ч орох завгүй байсан тэр үеийн улс төрийн хямрал олон мянган гадаадын иргэдийг орос оронд хувь тавилангий нь төөрүүлж орхисон байх юм.Тэр үед болж байсан эдийн засгийн хямрал өлсгөлөн ядуурал арьсны үзэл нь баруунд байсан олон хүмүүсийг Зөвлөлт Орос улсыг аврагчаа гэж бодоход хүргэж бас олон зуун мянган хүмүүс итгэл үнэмшлийнхөө төлөө Орост ирж коммунизм байгуулах үйлст зүтгэж байлаа.Тэдний дийлэнх нь жирийн ажилчин уран бүтээлч багш инженерүүд байсан юм.Тэдний зарим нь Орос оронд төрж өсөөд хувьсгалын үймээнээр дүрвэсэн сэхээтнүүд буюу орос гаралтай цагаачид нөгөө хэсэг нь барууны орнууд Америкт амьдарч байсан гадаадыхан байсан гэнэ.Эд бүгд коммунизмын хоосон суртал ухуулга худал хуурмаг ёс суртахуунд итгэснийхээ горыг амссан юм.Сталинч дэглэм хэзээ ч ийм хүмүүст итгэдэггүй байсан нь бараг бүгдийг нь зөвхөн ингэж ирсэнийх нь төлөө алж хядаж хорих лагер гулагуудад илгээснээр нотлогдсон гэдэг.Эдгээр хүмүүс учир утгагүй хардалт үл ойлгогдох баривчилгаа айдас хүйдэснээс болж өөрсдийн орны элчин сайдын яам бусад консулын газруудад хандсаныхаа төлөө л шууд гулагт ачигдаж тамлан байцаагдаж байсан байна.Эдгээр хүмүүсийн нэг нь америкийн иргэн байсан хар арьст Lovett Fort-Whiteman юм.Тэрээр нутагтаа коммунист намд элсэж Америкийн хөдөлмөрийн конгресс гэдэг байгууллагад ажиллаж байж.1920 онд Зөвлөлт засгийн урилгаар анх орос оронд ирж байжээ.Тэгээд коментернд ажиллаж сүүлд коммунист намын зөвлөх хийж 1937 он хүртэл ажиллаад ор сураггүй алга болсон аж.Харин сүүлд олдсон баримтаар бол Казахстаны Семипалитинск хотын ойролцоо байдаг гулагт хоригдож байгаад дарамт доромжлолыг дийлэлгүй 1939 оны 11 сард нас барсан гэнэ.Тэрээр 44 настай байсан юм.Бас нэг хохирогч Alexander Gelver тэрээр америкийн элчин сайдын яамны өмнө баривчлагджээ.Тэр ойр тойрных нь учир битүүлэг алга болж баривчлагдаж байгааг хараад маш их айж тусламж хүсэх зорилгоор явж байсан гэнэ.Уг нь үйлдвэрт ажилладаг ажилдаа дуртай л нэгэн байж.Тэрээр 24 настай байсан бөгөөд бас алга болсон.Бас нэг хэлмэгдэгч бол итали гаралтай Thomas Sgovio.Тэр харин цөөхөн амьд үлдсэн гадаадын хэлмэгдсэдийн нэг юм.Тэр эцгийгээ дагаж орост ирэх үед 12 настай байж.Эхний хэдэн жил сайхан л байж харин удалгүй байдал бишидсэн гэнэ. Аав Joseph нь 1937 онд баривчлагдаж хөдөлмөрийн лагерт 11 жил хоригдох ял авсанаар түүний зовлон эхэлсэн байна.Гадны иргэд гэнэт алга болох баривчлагдах болсон учир айж сандарсан тэрээр Америк буцах зорилгоор Америкийн элчин сайдын яаманд хэд хэд очсон гэнэ.Ингээд ээлжит оролдлого болох 1938 оны 3 сарын 21 нд тэр элчингийн үүдэн дээрээс баривчлагдсан байна.Түүнийг өөр 12 гадаадын цагаачдын хамт таваарын вагоноор гулагруу явуулсан бөгөөд тэдний 10 нь арктикийн уурхайд нас барсан гэдэг.Түүний аав нь дайны дуусаад 1948 онд суллагдсаныхаа дараахан нас баржээ.Харин тэрээр 16 жилийн хүнд хүчир зовлонгын дараа суллагдаж 1960 онд Америк руу буцах мөрөөдлөө биелүүлсэн аж.Thomas Sgovio 1997 онд Аризоно мужид 81 настайдаа нас барсан гэнэ.Тэрээр нэртэй зураач болсон бөгөөд гулагын амьдралыг харуулсан уран бүтээл нь их алдартай юм байна лээ..Ингээд энэ хүмүүсийн хувь тавиланг уншаад сууж байхдаа тэр үедээ ямар их итгэл найдвар гашуун дурсамж тэд нарт байсан болоо гэж Восток-Запад киноны үйл явдлаар төсөөлөн бодож сууна.Дахиад нэг тэр киног олж үзнэ дээ.Thomas Sgovio ийн хорих лагерт байх үеийн зураг бас түүний зурсан зургыг орууллаа